Waterwinning: waar komt het water vandaan?
Breevenen is een nieuw drinkwaterwingebied, als uitbreiding van het bestaande waterwingebied de Bulten (Duunsche Landen).
Tijdens de fietstocht in het gedeelte vanaf de Hondsrug naar het Hunzedal daal je langzaam zo’n 16 meter af richting Breevenen. Dat hoogteverschil maakt het zo aantrekkelijk om water te winnen op de flank van de Hondsrug.
Het Fries-Drents Plateau
De Hondsrug vormt de oostgrens van het Fries-Drents Plateau.
Het Fries-Drents Plateau wordt wel vergeleken met een omgekeerd soepbord. Water wordt door allerlei beekjes afgevoerd van het hoge midden naar de lager gelegen gedeelten aan de buitenranden van het Drents Plateau. De Hunze en de Drentsche Aa zorgen voor afvoer van water aan de oostkant.
Op het hoogtekaartje is goed te zien dat het plateau aan de oostkant sterk afdaalt naar het Hunzedal (oranje is relatief hoog, groen-blauw is laag).
Grondwater
Op het Fries-Drents Plateau vindt infiltratie van regenwater plaats. Hoe diep het water de grond in kan zakken is afhankelijk van de samenstelling van de ondergrond. Op veel plekken vinden we een laag keileem of potklei. Deze lagen zijn ondoordringbaar voor het water. Op die plekken zal het water oppervlakkig afstromen naar de beken (ondiep watervoerend pakket).
Waar de ondoordringbare lagen ontbreken kan het water dieper de grond intrekken. Zo krijg je een diep watervoerend pakket.
Het stroomgebied van de Drentsche Aa maakt deel uit van dit systeem. Het diepe grondwater stroomt heel langzaam af naar het lager gelegen Hunzedal. Op plekken waar “gaten” in de ondoordringbare potklei- en keileemlagen zitten komt het water omhoog als kwelwater.
Kwelwater
Het diepe grondwater krijgt een andere samenstelling dan het meer oppervlakkige grondwater. De bodem werkt als filter, er worden mineralen opgenomen en diep in de grond is geen zuurstof. Deze diepe grondwaterstromen gaan heel langzaam. Kwelwater in dit gebied is daarom heel schoon en voedselarm als het weer boven komt. Het bevat wel o.a. ijzer, bicarbonaat en calcium. Bepaalde planten groeien graag op plekken met kwelwater: Holpijp, Dotterbloem en Waterviolier zijn bijvoorbeeld echte kwelwaterindicatoren.
Drinkwater
Het schone water van het diep waterafvoerend pakket is heel geschikt als drinkwater. Lange tijd heeft men dit diepe grondwater gewonnen in het gebied van de Drentsche Aa. Maar door de verdroging die er de laatste decennia in Nederland optreedt bleek het verstandiger om deze winning af te bouwen. Als alternatief is gekozen voor waterwinning in het gebied Breevenen. Doordat het Hunzedal lager ligt is er minder snel kans op te sterke verdroging.
Er is voor gekozen om het gebied de Breevenen aan te wijzen als waterwingebied en tegelijkertijd de natuur in het gebied weer te herstellen met verschraling en deels vernatting. In totaal is zo’n 430 ha ingericht voor waterwinning, met twee rijen van 9 onttrekkingsputten (Westraai en Oostraai).
De putten liggen ver uit elkaar en pompen zo’n 15 tot 60 m3/uur. In de zomer wordt er minder water gepompt dan in de winter.
(bron: https://edepot.wur.nl/358596 : Tweede waterwingebied in het dal van de Hunze)
Kwelwaterafhankelijke natuur
In het gebied dat verder van de Hunze afligt wordt minder water gewonnen dan dichter bij de Hunze. Men zet hier in op de ontwikkeling van kwelwaterafhankelijke natuur.
Er is een diepe, ondoordringbare laag Eemklei aanwezig. Het drinkwater wordt onder die Eemkleiklaag gewonnen, op een diepte van zo’n 50 tot 150 meter. Boven de ondoordringbare laag bevindt zich een ondiepe kwelwaterlaag. Dat komt omhoog, vooral in de slenken en is daar bereikbaar voor de planten.
Oppervlaktewaterafhankelijke natuur
Dichter bij de Hunze liggen de onttrekkingsputten in de kade. Hier ontwikkelt zich meer oppervlaktewaterafhankelijke natuur. In tijden van grote droogte kan hier extra water aangevoerd worden via de Hunze. Dit water is dan afkomstig van het IJsselmeer.
Hydrologisch herstel van het Drentsche Aa gebied.
De drinkwaterwinning in Breevenen helpt dus mee om het stroomdal van de Drentsche Aa minder te belasten met verdroging ten gevolge van drinkwaterwinning. Wel wordt er in het gebied van de Drentsche Aa nog oppervlaktewater opgevangen en gezuiverd tot drinkwater. Dit gebeurt verderop bij Zuidlaren, als de meest kwetsbare gebieden gepasseerd zijn.
Het zegt veel over de kwaliteit van het water in het gebied van de Drentsche Aa dat het nog steeds mogelijk is om daar het oppervlaktewater om te zetten in drinkwater!
Bronnen en meer informatie:
Artikel: Breevenen: waterwinning en natuurontwikkeling hand in hand
Website Waterwinst
actueel Anlooer Diep bever bos braakbal dieren Drentsche Aa duinen Duunsche Landen es hei heide heksensnot Hondsrug hunebed hunze ijstijd insect insecten kikker kunstmest kwelwater kymelsberg libel mieren mierenbroodje mol muis pad paddenstoel plant planten reiger samenwerking schapen schimmel sporen strubben verdroging vlinder vogel weilanden wind zand zoogdier