Potstal en (heide)plaggen
Als je het over de es hebt, ontkom je niet aan de potstal, de heide en de plaggen.
Op de Es werd met name rogge verbouwd, een gemakkelijk gewas waar de boer weinig aan hoefde te doen. De winterrogge werd aan het begin van de herfst gezaaid en werd in de zomer geoogst. Zomerrogge werd vroeg in het voorjaar gezaaid en werd tegen het eind van de zomer geoogst.
In de Boermarke spraken de boeren onderling af welke delen van de es met zomer- of met winterrogge werd ingezaaid.
Eerst werkte men vanuit het drieslag stelsel, waarbij op een perceel het ene jaar zomerrogge werd gezaaid, het volgende jaar winterrogge en het daarop volgende jaar liet met het perceel braak liggen. Door dit stelsel kon het land tot rust komen en voorkwam men uitputting van de grond.
Later ging met over op het tweeslagstelsel, waarbij de zomer- en winterrogge elkaar afwisselden.
Potstal
Om uitputting te voorkomen diende met de Es te bemesten. Tot de uitvinding van de kunstmest werden daarvoor de uitwerpselen van het vee (en ook van de mensen) gebruikt. De stallen zagen er daarom anders uit dan die van tegenwoordig. Het vee stond in een stal met een tot wel 1.5 meter verdiepte bodem. Het vee deed de behoefte op de bodem, die werd afgedekt met een laag heideplaggen. In het voorjaar werd de stal uitgemest en de mest over de es verspreid.
Op de es ontstonden zo de Enkeerdgronden, een zandgrond met een meer dan 50 cm dikke humushoudende bovengrond. De komst van kunstmest maakte een einde aan de poststalcultuur op de es. De potstal komt tegenwoordig nog voor bij biologische melkveehouders omdat door dit systeem waardevolle mest ontstaat. In plaats van heideplaggen gebruikt men dan stro.
Plaggen
De plaggen werden van de heide gehaald en bestaat uit heide met de wortel laag. Door dit eeuwenlang te doen verschraalde de heide en ontstonden mede de zandverstuivingen.
Tegenwoordig is het plaggen van de heide een natuurbeheersmaatregel.
Door de voedselverrijking groeit op de heide steeds meer gras zoals het pijpenstrootje en ontstaat er een viltige strooisellaag. Door begrazingsprojecten probeert met dat een halt toe te roepen.
Helaas is die maatregel niet altijd voldoende. Door regelmatig kleine stukken af te plaggen blijven de heidevegetaties open en gevarieerd.
Als op de – droge – heide weinig soorten voorkomen plagt men tegenwoordig ook met speciaal ontwikkelde plagmachines. Als je op de heide bent kun je met enige regelmaat deze vorm van natuurbeheer tegenkomen.
Leuk om te weten, het belang van poep:
Vòòr de komst van de op de riolering aangesloten WC deed men de behoefte op een poepdoos in het “hoessie”, een los gebouwtje op het erf.
Het verhaal gaat dat vroeger de kinderen wel bij de buren mochten eten als ze maar thuis op de poepdoos kwamen……..
actueel Anlooer Diep bever bos braakbal dieren Drentsche Aa duinen Duunsche Landen es hei heide heksensnot Hondsrug hunebed hunze ijstijd insect insecten kikker kunstmest kwelwater kymelsberg libel mieren mierenbroodje mol muis pad paddenstoel plant planten reiger samenwerking schapen schimmel sporen strubben verdroging vlinder vogel weilanden wind zand zoogdier